ปัจจัยที่มีผลต่อการมีส่วนร่วมในการปรับปรุงอย่างต่อเนื่อง (ไคเซ็น) ของพนักงานฝ่ายการผลิต บริษัท ทีซีแอล ทอมสัน อิเล็กทรอนิกส์ (ประเทศไทย) จำกัด

ปัจจัยที่มีผลต่อการมีส่วนร่วมในการปรับปรุงอย่างต่อเนื่อง (ไคเซ็น)

ของพนักงานฝ่ายการผลิต บริษัท ทีซีแอล ทอมสัน อิเล็กทรอนิกส์ (ประเทศไทย) จำกัด

ผู้แต่ง : อดิเรก เพ็ชร์รื่น และพุทธกาล รัชธร

เอกสาร : วารสารศรีนครินทรวิโรฒวิจัยและพัฒนา (สาขามนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์) ปีที่ 3 ฉบับที่ 5 มกราคม-มิถุนายน 2554

ความเป็นมา/หลักการและเหตุผล

จากการนำไคเซ็นมาประยุกต์ใช้ในองค์กรต่างๆ ทำให้ได้รับความสนใจที่จะนำไคเซ็นมาเป็นกลยุทธ์ในการบริหารคุณภาพและการปรับปรุงการทำงานให้ดีขึ้น ซึ่งบริษัท ทีซีแอล ทอมสันอิเล็กทรอนิกส์ (ประเทศไทย) จำกัด ดำเนินธุรกิจการผลิตผลิตภัณฑ์อิเล็กทรอนิกส์สำเร็จรูปและชิ้นส่วนอิเล็กทรอนิกส์ เช่น เครื่องรับโทรทัศน์ เครื่องบันทึกและเครื่องเล่นวิดีโอ ดีวีดี หรือชิ้นส่วนต่างๆที่จัดเป็นชุดสำหรับผลิตภัณฑ์เครื่องรับโทรทัศน์โดยมียอดขายเฉลี่ยประมาณ 6.6 พันล้านบาทต่อปีทั้งนี้บริษัทฯ ได้นำหลักการของไคเซ็นมาประยุกต์ใช้ในองค์กร เพื่อที่จะนำไปสู่การปรับปรุงประสิทธิภาพ

ในการปฏิบัติงาน เพื่อที่จะป้องกันหรือลดความสูญเสียของผลงานหรือชิ้นงานก่อนที่จะส่งต่อให้บุคลากรหรือหน่วยงานอื่นที่จะต้องรับผิดชอบในขั้นตอนต่อไปหากพนักงานทุกคนสามารถผลิตผลงานที่ตรงตามคุณสมบัติที่ลูกค้าของแต่ละคนต้องการแล้ว ความสูญเสียทั้งเวลา ค่าใช้จ่ายอื่นๆ ก็จะไม่เกิดขึ้น นั่นหมายถึงต้นทุนการผลิตที่ลดน้อยลง ความสามารถในการยืนหยัด และการแข่งขันในเชิงธุรกิจจะเพิ่มประสิทธิภาพมากขึ้นโดยบริษัทฯ ได้นำวิธีการของไคเซ็นมาใช้ โดยให้พนักงานทุกคนได้มีส่วนร่วมในการทำกิจกรรมต่างๆ ในวิธีของไคเซ็น (Kaizen)ซึ่งจะประกอบด้วย กิจกรรม 5 ส กิจกรรมระบบข้อเสนอแนะ ซึ่งในการนำวิธีการปรับปรุงอย่างต่อเนื่องหรือที่เรียกว่าไคเซ็นมาใช้ในบริษัทฯ นั้น จำเป็นอย่างยิ่งที่จะต้องได้รับความร่วมมือจากพนักงานทุกคนในบริษัท นับตั้งแต่ผู้บริหารระดับสูงจนถึงพนักงานระดับล่างได้มีส่วนร่วมในการปรับปรุงวิธีการทำงานและกระบวนการทำงานให้มีคุณภาพอย่างต่อเนื่องตลอดเวลา และเพื่อให้การทำไคเซ็นนั้นประสบความสำเร็จตามวัตถุประสงค์ที่ตั้งไว้ ดังนั้นการศึกษาถึงปัจจัยที่มีผลต่อการมีส่วนร่วมในการปรับปรุงอย่างต่อเนื่อง (ไคเซ็น) ของพนักงานฝ่ายการผลิต บริษัททีซีแอล ทอมสัน อิเล็กทรอนิกส์ (ประเทศไทย) จำกัดจึงเป็นสิ่งที่ผู้ทำวิจัยได้ให้ความสนใจในการทำวิจัยครั้งนี้ เพื่อที่จะได้ทราบถึงระดับการมีส่วนร่วมในการปรับปรุงอย่างต่อเนื่อง และมีปัจจัยอะไรบ้างที่จะส่งผลต่อการมีส่วนร่วมของพนักงานในการปรับปรุงอย่างต่อเนื่อง เพื่อที่จะได้เป็นแนวทางในการชี้แนะให้พนักงานได้มีส่วนร่วมในการทำกิจกรรมอย่างต่อเนื่อง และประสบผลสำเร็จตามที่ตั้งเป้าหมายไว้

วัตถุประสงค์

1. ศึกษาระดับการมีส่วนร่วมและปัจจัยต่อการมีส่วนร่วมในการปรับปรุงอย่างต่อเนื่องของพนักงานฝ่ายการผลิต

2. เปรียบเทียบความแตกต่างการมีส่วนร่วมในการปรับปรุงอย่างต่อเนื่องของพนักงานฝ่ายการผลิตจำแนกตามปัจจัยส่วนบุคคล และปัจจัยด้านความรู้เกี่ยวกับไคเซ็น

3. ศึกษาความสัมพันธ์การมีส่วนร่วมในการปรับปรุงอย่างต่อเนื่องของพนักงานฝ่ายการผลิตกับปัจจัยทางด้านจิตวิทยา ปัจจัยด้านการติดต่อสื่อสารและปัจจัยด้านการรับรู้นโยบายบริษัทในการทำไคเซ็น

เครื่องมือวิจัย

ในการวิจัยครั้งนี้ใช้แบบสอบถาม (Questionnaire) ที่ผู้วิจัยได้สร้างขึ้นเพื่อเป็นเครื่องมือในการ

ศึกษาโดยแบบสอบถาม แบ่งออกเป็น 9 ตอน ดังนี้

ตอนที่ 1 แบบสอบถามเกี่ยวกับปัจจัยด้านส่วนบุคคล เป็นคำถามให้เลือกคำตอบ จำนวน 7 ข้อ

ตอนที่ 2 แบบสอบถามวัดความรู้เกี่ยวกับไคเซ็น ประกอบด้วยกิจกรรม 5 ส และกิจกรรมระบบข้อเสนอแนะ จำนวน 16 ข้อ เป็นคำถามที่ให้เลือกตอบว่า ใช่ หรือ ไม่ใช่

ตอนที่ 3 แบบสอบถามวัดทัศนคติของพนักงานต่อการมีส่วนร่วมในการปรับปรุงอย่างต่อเนื่อง (ไคเซ็น) จำนวน 16 ข้อ ใช้มาตราวัดแบบLikert Scale มีคำตอบให้เลือก 5 ระดับ ประกอบด้วย คำถามเชิงบวก และคำถามเชิงลบ

ตอนที่ 4 แบบสอบถามวัดแรงจูงใจของพนักงานต่อการมีส่วนร่วมในการปรับปรุงอย่างต่อเนื่อง (ไคเซ็น) จำนวน 10 ข้อ ใช้มาตราวัดแบบLikert Scale มีคำตอบให้เลือก 5 ระดับ ประกอบด้วยคำถามเชิงบวก

ตอนที่ 5 แบบสอบถามวัดขวัญและกำลังใจของพนักงานต่อการมีส่วนร่วมในการปรับปรุงอย่างต่อเนื่อง (ไคเซ็น) จำนวน 10 ข้อ ใช้มาตราวัดแบบLikert Scale มีคำตอบให้เลือก 5 ระดับ ประกอบด้วยคำถามเชิงบวก และคำถามเชิงลบ

ตอนที่ 6 แบบสอบถามวัดด้านการติดต่อสื่อสารต่อการมีส่วนร่วมในการปรับปรุงอย่างต่อเนื่อง(ไคเซ็น) จำนวน 5 ข้อ ใช้มาตราวัดแบบ LikertScale มีคำตอบให้เลือก 5 ระดับ ประกอบด้วยคำถามเชิงบวก

ตอนที่ 7 แบบสอบถามวัดการรับรู้นโยบายบริษัทของพนักงานต่อการมีส่วนร่วมในการปรับปรุงอย่างต่อเนื่อง (ไคเซ็น) จำนวน 5 ข้อ ใช้มาตราวัดแบบ Likert Scale มีคำตอบให้เลือก 5 ระดับประกอบด้วย คำถามเชิงบวก

ตอนที่ 8 แบบสอบถามวัดการมีส่วนร่วมในการปรับปรุงอย่างต่อเนื่อง (ไคเซ็น) จำนวน 6 ข้อแบ่งออกเป็น 2 ส่วน คือ การมีส่วนร่วมในกิจกรรม5 ส จำนวน 5 ข้อ และการมีส่วนร่วมในกิจกรรมระบบข้อเสนอแนะ จำนวน 5 ข้อ ใช้มาตราวัดแบบ LikertScale มีคำตอบให้เลือก 5 ระดับ ประกอบด้วยคำถามเชิงบวก

ตอนที่ 9 แบบสอบถามเกี่ยวกับ ปัญหาและข้อเสนอแนะที่เกี่ยวข้องกับระบบไคเซ็น เป็นคำถามแบบปลายเปิด (Open-end Questions) จำนวน 2 ข้อ

การตรวจสอบคุณภาพของเครื่องมือวิจัย

แบบสอบถามก่อนนำไปใช้ในการเก็บข้อมูลจริง ผู้วิจัยได้นำมาทดสอบหาค่าความเชื่อมั่น

(Reliability) ของแบบสอบถาม โดยนำมาทดสอบกับกลุ่มตัวอย่าง จำนวน 30 ชุด เพื่อนำมาหาค่าความเชื่อมั่นของแบบวัดด้วยการหาสัมประสิทธิ์อัลฟ่า Cronbach Alpha Coefficient โดยได้ค่าความเชื่อมั่นของแบบวัด อยู่ระหว่าง 0.71-0.87

การวิเคราะห์ข้อมูล

การวิเคราะห์ข้อมูลสำหรับในการวิจัยครั้งนี้โดยใช้โปรแกรมสำเร็จรูปในการทดสอบสถิติ ได้แก่

การวิเคราะห์โดยใช้สถิติเชิงพรรณา(Descriptive Statistics) โดยใช้ตารางแจกแจงความถี่ แสดงผลเป็นค่าร้อยละ ค่าเฉลี่ย และส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน เพื่ออธิบายถึงปัจจัยด้านส่วนบุคคล ได้แก่ เพศ อายุ สถานภาพสมรส ระดับการศึกษา ประสบการณ์ทำงาน รายได้เฉลี่ยต่อเดือนและการฝึกอบรมเกี่ยวกับไคเซ็นการวิเคราะห์โดยใช้สถิติเชิงอนุมาน (InferentialStatistics) เพื่อใช้ทดสอบสมมติฐาน สำหรับวิเคราะห์ตัวแปรกลุ่มตัวอย่าง 2 กลุ่ม โดยใช้สถิติt-test และการวิเคราะห์ตัวแปรระหว่างกลุ่มตัวอย่างที่มากกว่า 2 กลุ่ม โดยใช้การวิเคราะห์ความแปรปรวนทางเดียว One-way ANOVA (One way Analysisof Variance) และการหาความสัมพันธ์ระหว่างตัวแปร

วิธีการหรือขั้นตอนการวิจัย

กลุ่มตัวอย่างที่ใช้ทำการวิจัยครั้งนี้มาจากการสุ่มตัวอย่างของพนักงานระดับปฏิบัติการของฝ่ายการผลิต บริษัท ทีซีแอล ทอมสัน อิเล็กทรอนิกส์(ประเทศไทย) จำกัด โดยมีพนักงานระดับปฏิบัติการจำนวน 814 คน (ฝ่ายทรัพยากรมนุษย์: ตุลาคม 2547)  ซึ่งมีขั้นตอนในการสุ่มตัวอย่างและวิธีการคำนวณหาขนาดของกลุ่มตัวอย่างที่ใช้เป็นตัวแทนประชากรจากสูตร Taro Yamane [6] ขนาดของกลุ่มตัวอย่างสำหรับการวิจัยครั้งนี้จำนวน 268 คนและทำการสำรองกลุ่มตัวอย่างอีก 5% ดังนั้นในการวิจัยครั้งนี้ใช้กลุ่มตัวอย่างเท่ากับ 281 คน โดยผู้วิจัยได้ทำการสุ่มตัวอย่างแบบชั้นภูมิ (Stratified Sampling) โดยมีสายการผลิตเป็นตัวแปรการแบ่งชั้นภูมิคือพนักงานระดับปฏิบัติการสายการผลิตประกอบโทรทัศน์ (Final Line) และสายการผลิตแผ่นวงจรสำเร็จรูป (Chassis Line) เนื่องจากมีจำนวนพนักงาน ระดับปฏิบัติการมากที่สุด จากนั้นนำกลุ่มตัวอย่างที่ได้มาทำการกำหนดจำนวนตัวอย่างแบบโควตา(Quota Sampling) จะได้จำนวนตัวอย่างสายการ ผลิตละเท่าๆ กัน จำนวน 140 คนต่อสายการผลิตโดยใช้แบบสอบถามกับกลุ่มตัวอย่าง ตามจำนวนตัวอย่างเท่ากับ 281 คน เพื่อเป็นตัวแทนกลุ่มตัวอย่างสำหรับการวิจัยในครั้งนี้

ผลการวิจัย

1. ข้อมูลทั่วไปของกลุ่มตัวอย่าง จำนวน281 คน พบว่า พนักงานที่ตอบแบบสอบถามส่วนใหญ่เป็นเพศหญิง จำนวน 249 คน และเป็นเพศชาย จำนวน 32 คน และพนักงานมีอายุ 28-37 ปี สถานภาพสมรส/อยู่ด้วยกัน มีการศึกษาระดับมัธยมศึกษาตอนปลาย/ปวช. ประสบการณ์ทำงาน 6-11 ปี มีรายได้เฉลี่ยต่อเดือน 5,000-5,999 บาท และมีจำนวนครั้งการฝึกอบรมเกี่ยวกับไคเซ็น 1-2 ครั้ง

2. การมีส่วนร่วมในการปรับปรุงอย่างต่อเนื่อง (ไคเซ็น) ของพนักงานอยู่ในระดับปานกลาง (ค่าเฉลี่ย2.82 และค่าเบี่ยงเบนมาตรฐาน 0.60) ความรู้เกี่ยวกับไคเซ็น ประกอบด้วย กิจกรรม 5 ส และกิจกรรมระบบข้อเสนอแนะ พบว่า พนักงานมีระดับความรู้เกี่ยวกับไคเซ็นอยู่ในระดับสูง จำนวน 257 คน (ร้อยละ 91.50)และมีความรู้เกี่ยวกับไคเซ็นอยู่ในระดับปานกลางจำนวน 24 คน (ร้อยละ 8.50) ตามลำดับ ทัศนคติของพนักงานต่อการมีส่วนร่วมในการปรับปรุงอย่างต่อเนื่อง (ไคเซ็น) อยู่ในระดับดี (ค่าเฉลี่ย 3.52 และค่าเบี่ยงเบนมาตรฐาน 0.51) แรงจูงใจของพนักงานต่อการมีส่วนร่วมในการปรับปรุงอย่างต่อเนื่อง (ไคเซ็น)อยู่ในระดับดี (ค่าเฉลี่ย 3.74 และค่าเบี่ยงเบนมาตรฐาน0.72) ขวัญและกำลังใจของพนักงานต่อการมีส่วนร่วมในการปรับปรุงอย่างต่อเนื่อง (ไคเซ็น) อยู่ในระดับดี(ค่าเฉลี่ย 3.44 และค่าเบี่ยงเบนมาตรฐาน 0.53)การติดต่อสื่อสารต่อการมีส่วนร่วมในการปรับปรุงอย่างต่อเนื่อง (ไคเซ็น) อยู่ในระดับปานกลาง (ค่าเฉลี่ย2.59 และค่าเบี่ยงเบนมาตรฐาน 0.71) การรับรู้นโยบายบริษัทของพนักงานต่อการมีส่วนร่วมในการปรับปรุงอย่างต่อเนื่อง (ไคเซ็น) อยู่ในระดับดี (ค่าเฉลี่ย 3.65 และค่าเบี่ยงเบนมาตรฐาน 0.50)

3. ผลการทดสอบสมมติฐาน 5 ข้อ ในระดับนัยสำคัญทางสถิติ 0.01

ข้อจำกัดของงานวิจัยหรือข้อเสนอแนะ

1. ข้อเสนอแนะในการนำไปใช้ประโยชน์

1.1 ควรเพิ่มประสิทธิภาพในช่องทางการสื่อสารกับพนักงานให้มากขึ้น นอกเหนือจากช่องทางที่ใช้อยู่ เช่น บริการเสียงตามสายเพื่อตอกย้ำถึงการมีกิจกรรมร่วมในแต่ละครั้ง เพราะเป็นวิธีการสื่อสารที่ใกล้ชิดและสะดวกรวดเร็ว ตลอดจนผู้บังคับบัญชาจะต้องแจ้งข่าวสารต่างๆ ให้พนักงานได้รับทราบทุกครั้ง เพื่อให้พนักงานระดับปฏิบัติการนั้นสามารถที่จะได้รับข้อมูลข่าวสารในการเข้าร่วมกิจกรรมมากยิ่งขึ้น

1.2 ควรส่งเสริมและสนับสนุนในด้านต่างๆ เพิ่มขึ้นและเปิดโอกาสให้พนักงานได้เข้ามามีส่วนร่วมในทุกๆ ประเด็นของแต่ละกิจกรรมเพื่อให้การมีส่วนร่วมในการปรับปรุงอย่างต่อเนื่องนั้นสามารถประสบผลสำเร็จได้

1.3 ทำการกระตุ้นและโน้มน้าวใจให้พนักงานเข้ามามีส่วนร่วมในกิจกรรมต่างๆ เพิ่มมากขึ้นในทุกๆกิจกรรมเพื่อก่อให้เกิดการมีส่วนร่วมสูงสุด และความรู้เกี่ยวกับไคเซ็นควรที่จะสร้างความรู้และความเข้าใจให้กับพนักงานเพิ่มเติม เพราะว่าพนักงานบางส่วนอาจจะยังไม่เข้าใจถึงหัวข้อหรือประเด็นที่เกี่ยวกับไคเซ็นว่าเกี่ยวข้องกับอะไรบ้างแต่เมื่อพูดถึงในรายละเอียดของแต่ละกิจกรรมของไคเซ็นพนักงานจะมีความรู้และความเข้าใจในเรื่องนั้นๆ มากกว่าการที่จะมองเป็นภาพรวมของไคเซ็นซึ่งเป็นความไม่รู้และความสับสนของพนักงานที่เกิดขึ้น ดังนั้นทางแผนก WCM ควรที่จะจัดอบรมเพิ่มความรู้ในส่วนนี้ให้กับพนักงานเพิ่มมากขึ้น และเมื่อพนักงานมีความรู้และความเข้าใจอย่างถ่องแท้แล้วจะส่งผลให้พนักงานเกิดทัศนคติและแรงจูงใจที่ดีต่อกิจกรรม ตลอดจนย่อมที่จะสนับสนุนและมีส่วนร่วมในการปรับปรุงอย่างต่อเนื่องในทุกๆ กิจกรรมมากขึ้น

2. ข้อเสนอแนะสำหรับการวิจัยครั้งต่อไป

2.1 ควรมีการศึกษาถึงปัจจัยอื่นๆ ที่อาจส่งผลต่อการมีส่วนร่วมการปรับปรุงอย่างต่อเนื่อง (ไคเซ็น) เช่น ความขัดแย้งภายในองค์กร ภาวะผู้นำเป็นต้น

2.2 ควรมีการศึกษาเปรียบเทียบการมีส่วนร่วมของพนักงาน และปัจจัยอื่นๆ ที่มีผลต่อการมีส่วนร่วมในการปรับปรุงอย่างต่อเนื่อง ของบริษัทอื่นๆ ที่มีลักษณะการประกอบธุรกิจคล้ายกันว่าเหมือนหรือแตกต่างกันหรือไม่อย่างไร

2.3 ควรมีการศึกษาในเครื่องมือการบริหารคุณภาพอื่นๆ ที่เกี่ยวกับข้องกับการเพิ่มคุณภาพและประสิทธิภาพในการทำงาน เช่น TPM,TQC, TQM เพิ่มขึ้น